Hagåtña: Difference between revisions

Content deleted Content added
No edit summary
mNo edit summary
Liña 1:
[[Litratu:Hagatna map.JPG|thumb|right|300px|Hagåtña.]]
'''Hagåtña''' <ref>[http://www.chamorro.com/fino/siudat/siudat.html Chamorro.com: Hagåtña].</ref>, eståba nå'an-ña '''Agana''' yan gi fino' [[Españot]] '''Agaña''', i kapitat i islan [[GuåhånGuåhan]]. Mina'dos gi dikike' mineddong-ña kontodu gi populasion entre todu i [[Songsong GuåhånGuåhan|sengsong]] GuåhånGuåhan. Eståba, i sentrun populasion GuåhånGuåhan ha' Hagåtña ginen i Mina'dies i ochu na siklo asta i talo' i Mina'bente na siklo. På'go, hagas ha' unu ni mandistritu kometsio mayot kontodu nai gaige guenao i siyan gobietnu.
 
==Etimolohia==
"Hagåtña" ginen "håga'-ña" ha'. Guåha na hinasso na ginen Hågat i fine'nena na taotao Hagåtña. Sa' ginen "håga'" i palabra "Hågat". Gi 1998 na sakkan, i [[Liheslaturan GuåhånGuåhan]] ma tulaika i na'an-ña ofisiat "Agana" para "Hagåtña," i na'an-ña orihinat gi fino' Chamoru (lao ti matulaika i na'an-ña ofisiat "[[Tutuhan|Agana Heights]]" para i na'an-ña gi fino' Chamoru "[[Tutuhan]]").
 
==Yeografia==
Gaige Hagåtña gi "pachot" i saddok Hagåtña gi lichan i patten GuåhånGuåhan. Kana' 3<math>km^2</math>(tres kuadrao kilumetro) i mineddong-ña Hagåtña. Gaige gi sanlagu i chepchop unai, gi sankattan i saddok yan i sesonyan-ña, gi sanhaya i ladera(ni Tutuhan gi hilo'). Guåha unu kuantos edificios gof takhilo' gi santalo' i sengsong, yan puru residensia gi lichan i patten songsong (guenao nå'an-ña Anigua). Ti parehu Hagåtña yan i otru na songsong, sa' manapattao i sentro tiaguihi as Europa, ya manggaige meggai na dikike' na tenda yan ristorantes siha gi halom gi talo' i sengsong. Gof hihot Hagåtña i manresidensia ni mineggai taotao ni Mongmong-Toto-Maite.
 
== Gobietno ==
I kapitat giya GuåhånGuåhan guihi gi Hagåtña, pues manggaige guenao i [[Liheslatruan GuåhånGuåhan]], i [[Ofisinan i Magalahi]], kontodu otru na manofisinan gobietnon GuåhånGuåhan. I mayot maelihi gobietna i sengsong taiguenao i otru na songsong. [[I Gima' I Taotao GuåhånGuåhan]], tradisionatmente i gima' i [[Magalahi]], gaige gi hilo' i ladera, lao gi magahet taigue ha' gi sengsong Hagåtña. [[Adelup]], gaige guenao i ofisinan Magalahi yan i manofisinan eksakatibu ginen i sakkan 1990, eståba ha' patten i sengsong [[Assan]] åntes di ma annex ha' gi Hagåtña ya ma na'gaige guenao i siyan i [[Gobienton GuåhånGuåhan]].
 
==Historia==
[[Litratu:Guam pre-war.jpg|right|thumb|300px|Hagåtña åntes di Gera.]]
Gaibali Hagåtña esta åntes di manmatto i Españot siha. Gi sakkan [[1668]], matto i fine'nena na misioneru Españot as [[San Vitores|Pale' San Vitores]]. I familian i [[Magalahi Kepuha]] ma na'i i misioneru i tano' gi Hagåtña ya siña ma kahat i [[Dulce Nombre de Maria Catedrat-Basilica]] (i fine'nena na Guma' Yu'us giya GuåhånGuåhan).
 
Durante i gobitenan Españot, ma na'suha megagai na taotao GuåhånGuåhan yan otru islas [[Islas Mariånas|Mariånas]] ginen i sengsong-ñiha para Hagåtña.
 
Sina manli'e sopblan i gobiento Españot gi [[Plaza de España]] hihot i catedrat i [[Archdiocese]] Hagåtña.
 
Despues di finakpo' i [[Geran Españot-Amerikanu]] gi 1898, [[España]] ha nå'i i [[Estådos Unidus]] ni gobietnan GuåhånGuåhan. Ma kontinua ha' i siyan gobietno giya Hagåtña gi administrasion i U.S. Naval Administration. Gi 1940 na sakkan, esta kasi dies mit (10,000) na taotao Hagåtña, kana' lamita i taotao GuåhånGuåhan siha.
 
I militat Chapones ma konne' GuåhånGuåhan gi 8 Disembre, 1941. Annai i Amerikanu ma na'libre GuåhånGuåhan gi [[Segundo na Geran i Mundo]], gof ma dañu i siudat ni bakudang Amerikanu. Meggai na taotao Hagåtña manhuyong i siudat despues di Gera. Gi planean kahat ta'lo i siudåt, i U.S. Navy ma fa'tinas manuebu na chalan ni mantunas, lao umesek i sitio siha ni chalan, ya på'go guåha mas ki unu na dueño i sitio. Este ha na'achaki i adelanton i siudat asta på'go.
 
På'go, kasi 1,100 na taotao i populasion Hagåtña, lao gaige ha' guenao i siyan gobietnu teritoriat.
Liña 42:
* [http://agana.virtualguam.com/ Virtual Hagåtña]
 
{{GuåhånGuåhan}}
 
[[Katigoria:GuåhånGuåhan|HagatnzzaHagatna]]